การปฏิสนธิ (Fertilization)

เป็นการรวมตัวของนิวเคสียสสเปิร์มและไข่ เมื่อเกิดการปฏิสนธิแล้วจะได้ไซดกตและไซโกตจะเจริญเติบโตต่อไป เซลล์สืบพันธุ์นี้อาจมาจากสิ่งมีชีวิตตัวเดียวหรือคนละคนก็ได้ ถ้าเซลล์สืบพันธุ์มาจากสิ่งมีชีวิตตัวเดียวกัน (มักเป็นคำที่ใช้กับสัตวืที่มีรังไข่และอัณฑะสามารถสร้างได้ทั้งไข่และสเปิร์ม) เรียกสัตว์พวกนี้ว่ากระเทย หรือ Hermaphrodite กระเทยนี้มีอวัยวะสองเพศอยู่ในตัวเดียวกัน แต่อาจผสมกันไม่ได้ เพราะสุกไม่พร้อมกัน เช่น ไส้เดือนดิน หอยนางรม พลานาเรีย ไฮดรา สำหรับพยาธิตัวแบน (พยาธิตัวตืด Tepeworm) สามารถผสมพันธุ์ภายในตัวเองได้เรียกว่า Self fertilization
ขบวนการปฏิสนธิ (Fertilization)แบ่งออกได้เป็นสองแบบ คือ
1. การปฏิสนธิภายนอก (External fertilization)มักเป็นสัตว์ที่ออกลุกเป็นไข่ ได้แก่ ปลา ปู กุ้ง หอย กบและสัตว์น้ำอื่นๆที่มีการปล่อยสเปิร์มแลบะวางไข่ในน้ำจำนวนมากเพื่อเพิ่มโอกาสให้มีการผสมของเซลล์สืบพันธุ์ทั้งสอง
2. ปฏิสนธิภายใน (Internal fertilization)มักเป็นสัตว์บกโดยตัวผู้ปล่อยสเปิร์มเข้าไปในตัวเมีย ตัวผู้จะมีอวัยวะพิเศษสำหรับนำสเปิร์มจากตัวผู้ไปสู่ตัวเมียมักออกลูกเป็นตัว ได้แก่ สัตว์ปีกและสัตว์เลื้อยคลาน (เอมบริโอเจริญนอกตัวแม่)สำหรับสัตว์เลี้ยงลุกด้วยนม ตัวอ่อนเจริญในตัวแม่ จึงมีโอกาสปฏิสนธิสูงแต่มีลูกน้อย
เมือ่มีการหลั่งน้ำกาม (Ejaculation)ที่คลมดลูก จากอิทธิพลของ Oxytocin จะทำให้มีการบีบตัวของท่อสืบพันธุ์เพศเมีย ประกอบกับการเคลื่อนไหวของอสุจิ ทำให้ขึ้นไปรอไข่อยู่ที่ Oviduct หลังการหลั่งน้ำกามไม่เกิน 15 นาที เมื่อไข่ตกจากอิทธิพลของฮอร์โมน LH แล้วจจะมีชีวิตอยู่ประมาณ 12 ชั่วโมงเพื่อรอให้อสุจิเจาะเปลือกไข่เข้าไปเมื่ออสุจิตัวใดตัวหนึ่งเจาะเปลือกไข่เข้าไปแล้ว เปลือกไข่ (Zona pellucida)จะเกิดปฏิกิริยา (Zona reaction)ป้องกันอสุจิตัวอื่นเข้าผสมซ้ำอีก (Polysermy)
ตามปกติอสุจิเมื่อถูกขับเข้าสู่อวัยวะเพศเมียอแวจะมีชีวิตอยุ่ได้ประมาณ 24 ชั่วโมง ยกเว้นสัตว์ปีกจะอยู่ได้ถึง 4 สัปดาห์
จังหวะการผสมพันธุ์ เพื่อให้มีเปอร์เซ็นต์การผสมติดสูงจึงมีความสำคัญมาก ควรผสมตอนใกล้ๆจะหมดอาการเป็นสัด เพราะการตกไข่จะเกิดหลังจากการหมดสัด 10-14 ชั่วโมงโดยเฉลี่ยและอสูจิก็ต้องการเวลาประมาณ 4-6 ชั่วโมงภายในอวัยวะสืบพันธุ์ของเพศเมีย ในการสลัดปลอกหุ้มหัวออก (Sperm capacitation)จึงจะเจาะเปลือกไข่ได้